 |
| Marga Klompélaan |
 |
| Fietsroute Rijkerswoerd |
Start- en eindpunt: De Hooijmaat bij Stadsboerderij De
Korenmaat, Marius van Beeklaan 5, 6836 WD ARNHEM
Van 1.1 naar 1.2: Ga van Stadsboerderij De Korenmaat de Huissensedijk op en volg de Huisssensedijk in oostelijke richting /rechts van
de dijk liggen de Kleine Holthuizer Kolk en de Grote Holthuizer Kolk / links van
de weg ligt Immerloopark / je komt aan bij het kunstwerk Poort
van de zon van Marius van Beek.
 |
| Huissensedijk in oostelijke richting |
 |
| Kleine Holthuizer Kolk |
 |
| Immerloopark/Poort van de zon |
Kolken
De Kleine en de Grote Holthuizer Kolk worden in Huissen
aangeduid als De Kleine en de Grote Kolk van Hoogerbrugge. De Kleine Kolk ontstond
door een dijkdoorbraak in 1433, de Grote Kolk in 1651. De twee kolken en omgeving vormen
een rijk natuurgebied.
Voor wie geen genoeg kan krijgen van dijkdoorbraken is er een fietstocht
van 45 kilometer langs alle wielen en kolken in het gebied Arnhem,
Lingewaard, Overbetuwe en Nijmegen.
Marius van Beek: Poort
van de Zon
Poort van de Zon
in Park Immerloo is van beeldend kunstenaar Marius van Beek. De in 1921 in
Utrecht geboren Marius van Beek was beeldhouwer, kunstcriticus en docent aan
zowel de kunstacademie in Den Bosch als de School voor Journalistiek in Utrecht.
Van Beek werkte en woonde van 1959 tot aan zijn dood in 2003 in Oosterbeek. Van
zijn hand zijn beelden te vinden in Arnhem, Nijmegen en elders. In Nijmegen
bevindt zich op het Trajanusplein het van 1954 daterende bronzen Verzetsmonument. In de wijk Malburgen in
Arnhem-Zuid vind je op de Groene Weide een grote zittende beeldengroep van Marius
van Beek, daterend van 1968. Voor het Arentheem College aan de Thomas a
Kempislaan in Arnhem-Noord staat zijn Tobias
en de Engel, uit 1962.
Poort van de Zon werd in 1980 in het Park
Immerloo geplaatst. Van Beek werkte er lang aan en maakte ter inspiratie voor
dit werk een reis naar de op 2500 meter hoogte gelegen oude Incastad Machu Picchu in Peru. Na een nacht vol ontberingen op de Huayna Picchu, de boven de
stad uitreikende Jonge Berg, zag hij
de volgende ochtend de zon opkomen boven de stad. Volgens Van Beek was dat een
ongelooflijke sensatie. De Poort van de Zon markeert een verandering in Van Beeks oeuvre. Marius van Beek begon als
een klassiek, figuratief beeldend kunstenaar, maar ontwikkelde uiteindelijk een
meer aardse, abstracte en op materiaal en licht georiënteerde beeldtaal. De Stichting
Marius van Beek in Oosterbeek beheert zijn nalatenschap. Op 21 maart
en 21 september is in Park Immerloo via het zogenaamde 'vizier', de twee
granieten schijven, de opgaande zon in het hart van de poort te zien. Op 21
juni als de zon zijn hoogste punt bereikt, schijnt hij om 12:00 uur op de rode
spiegelsteen tussen het vizier en de poort.
Van 1.2 naar 1.6: terug over de
Huissensedijk / na de zendmast links van de weg sla je linksaf, de weg voert
omlaag / ga rechtsaf en volg de Eka Thoden van Velzenstraat in zuidelijke
richting / sla de Mahatma Gandhiweg in / vervolg je weg over de Albert van
Dalsumlaan
Je volgt een min of meer rechte route van noord naar zuid
en kruist de Mooieweg (1.4) en de Marga Klompélaan(1.5). Aan het einde van de
Albert van Dalsumlaan (1.6) neem je het bruggetje over het water.
 |
| Eka Thoden van Velzenstraat (N.B. in noordelijke richting met uitzicht op de Huissensedijk) |
 |
| Eka Thoden van Velzenstraat in zuidelijke richting |
 |
Mahatma Gandhiweg
|
 |
| Elektriciteitshuisje Peter Struycken |
 |
| Kruising Marga Klompélaan/Albert van Dalsumlaan |
 |
| Albert van Dalsumlaan |
 |
| Einde Albert van Dalsumlaan |
Stedebouwkundig deelplan en huizen Mecanoo Architecten
De lijn Mahatma Gandhiweg/Albert van Dalsumlaan markeert
de grens van het laatst gebouwde deel van Rijkerswoerd. Voor dit deel ontwierp het
team van Mecanoo Architecten in de jaren negentig het stedenbouwkundige plan.
Dat plan was gebaseerd op de vorm van de toen nog tamelijk nieuwe
streepjescode. Het voorzag in zes typen woningen in stroken van 700 meter,
haaks op de Marga Klompélaan. Mecanoo Architecten ontwierp ook een deel van de
huizen. De zogenaamde herenhuizen ten oosten van de Gandhiweg en de Van
Dalsumlaan zijn van Mecanoo en ook de woningen in de W.F. Hermansstraat en de
Ernest Hemmingwaylaan.
 |
Het laatste deel van Rijkerswoerd in aanbouw/ Mecanoo Architecten
|
De elektriciteitshuisjes van Peter Struycken en Carel
Weeber
De trafohuisjes zijn door de wijk verspreid langs de al
genoemde slingerende noordelijke en zuidelijke fietsroutes. In de jaren
negentig had Arnhem nog een kunstcommissie en een budget voor kunst in de
openbare ruimte. In samenwerking met de toen nog bestaande PGEM, de Provinciale
Gelderse Energie Maatschappij, werd een prijsvraag uitgeschreven voor de
vormgeving van dit overal in de stad aanwezige of nog te bouwen
straatmeubilair. Dat leverde onder andere in Arnhem-Noord het kekke trafohuisje
in de wijk de Geitenkamp op, ontworpen door Wilma Sommers. Voor Rijkerswoerd
ontwierp architect Carel Weeber een in serie te produceren trafohuisje. Ieder van
de langs de noordelijke en zuidelijke fietspaden van Rijkerswoerd gesitueerde
trafohuisjes werd door Peter Struycken voorzien van een tegeltableau. Peter
Struycken, ooit docent aan de Arnhemse kunstacademie en in de jaren zeventig de
ontwerper van het in Arnhem-Noord op het Roermondsplein gelegen
omgevingskunstwerk Blauwe Golven,
gebruikte de coördinaten van de ligging van ieder huisje en de datum van de
bouwtekening als parameters. Een computerprogramma verwerkte die parameters tot
een voor ieder huisje uniek tegelpatroon.
Van 1.6 naar 1.7: aan het einde van
de Albert van Dalsumlaan ga je over het bruggetje/ sla linksaf langs het water
en het groen/ volg het fietspad en houd links aan/je komt aan bij het einde van
de Marga Klompélaan en staat voor de sculptuur Een Poort voor Rijkerswoerd van Thom Puckey. Rechts van de poort
ligt het door Mecanoo Architecten ontworpen flatgebouw Het Bastion.
 |
| Zeegbos |
 |
| Zeegbos |
 |
| Zeegbos |
 |
| Thom Puckey, Een Poort voor Rijkerswoerd |
 |
| Het Bastion Macanoo Architecten |
Zeegbos
Thom Puckey: Een Poort voor Rijkerswoerd
Het beeld Een Poort
voor Rijkerswoerd, dat in 2002 werd geplaatst, is van de in 1948 in
Groot-Brittannië geboren en sinds 1978 in Nederland wonende en werkende
kunstenaar Thom
Puckey. Het is geen plechtige of statige poort. Deze poort lijkt
meer op een poort zoals kinderen hem zouden kunnen bouwen op een
spreekwoordelijke regenachtige woensdagmiddag. Het bouwsel wordt aan de
zuidzijde ondersteund door de beeltenis van een termietenheuvel. Wat heeft
zoiets te maken met Arnhem-Zuid? Wie zich daarover verwondert, dient te bedenken
dat toeval niet bestaat. De termietenheuvel is een veel voorkomende zaak in een
uiterst onherbergzame en droge streek in Noord-Australië die de naam Arnhemland draagt. De termietenheuvel is
van brons, net als de tak. Het gordijn is daarentegen van aluminium. Het beeld
werd na zijn plaatsing flink vernield, maar in 2011 gerestaureerd, waarbij de
kunstenaar het marmeren motorblok verving door een granieten exemplaar. Beelden
van Thom Puckey zijn te vinden in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam. Zijn
Vesaliusbeeld in Terneuzen is een van de grootste bronzen beelden in Nederland.
Een raadselachtige, ondergrondse fontein van Puckey bevindt zich in de tuin van
Museum Arnhem. Helaas zijn zowel tuin als museum tijdelijk gesloten.
Het Bastion naar
een ontwerp van Mecanoo Architecten
De inspiratie voor dit ronde flatgebouw kwam van de tulou,
de ronde, versterkte wooncomplexen van de Hakka in de Chinese provincie Fujian.
In vroegere eeuwen werden die complexen gebouwd ter bescherming tegen de roverbendes
die het platteland onveilig maakten.
Van 1.7 naar 1.10 Marga
Klompélaan / sla na het keerpunt van de trolleybus rechtsaf de Ernest
Hemingwaylaan in / ga linksaf en neem het fietspad tussen het Hector Malotpad en
het Erich Kästnerpad / fiets over het slingerende fietspad verder naar de meester
P.S. Gerbrandysingel en het Carl von Ossietzkyplantsoen
 |
| Keerpunt van de trolleybus lijn 7 |
 |
| Ernest Hemingwaylaan |
 |
| Fietspad tussen Hector Malotpad en Erich Kästnerpad |
 |
| Fietspad |
 |
| Carl von Ossietzkyplantsoen |
Trolleybus lijn 7
Op de Marga Klompélaan passeer je het eind- en keerpunt
van de trolleybus lijn 7. Deze in 1999 geopende lijn brengt je van
Rijkerswoerd, via winkelcentrum Kronenburg, de Rijnhal en het Gelredome, over
de Velperweg naar Monnikenhuizen en de Geitenkamp in Arnhem-Noord.
Beeldhouwwerk van Gerard van Rooij
Bij de ronde vijver in het Carl von Ossietzkyplantsoen
werd in 2002 een sculptuur geplaatst van de beeldhouwer Gerard van Rooij.
Gerard van Rooij, in 1954 geboren in Puiflijk, is niet te verwarren met de
Utrechtse etser Gerard van Rooy. Uitleg bij het beeld van Gerard van Rooij, de
beeldhouwer, lijkt welhaast overbodig. Iedereen kan zien dat Van Rooij een
modernist is zoals de theoreticus van het modernisme - de Amerikaan Clement
Greenberg - de modernist eind jaren dertig, begin jaren veertig van de vorige
eeuw beschreef. Greenbergs modernist was iemand die de traditionele disciplines
als schilderen en steenhouwen niet gebruikte om er iets mee uit te beelden dat
aan verf of steen vreemd was, zoals een kleurige bos bloemen of een ruiter te
paard. De modernist hanteerde de kwast, het doek en de verf of de hamer, de beitel
en de steen om de eigenaardigheden van die middelen te onderzoeken en hun
gebruik, van overbodige franje ontdaan, verder te ontwikkelen. In het geval van
Gerard van Rooy kun je zeggen dat hij heeft geprobeerd om te zien hoe ver je
komt, als je met hamer en beitel in één en dezelfde steen twee ogenschijnlijk
onverenigbare vormen uithakt. Het resultaat van die poging, het beeld in het Von
Ossietzkyplantsoen, is ontegenzeglijk een solide eenheid. Of moet je zeggen
een 'twee-eenheid'? Want wat er aan de hand is, laat zich niet zomaar bepalen. Maken
de twee vormen zich van elkaar los of zijn ze bezig om met elkaar te versmelten?
Opmerkelijk is ook het oppervlak: een huid zo stijf als steen die desondanks lijkt
te bewegen. Je kunt je afvragen wie in dit geval wie zijn wil oplegde. De beeldhouwer
heeft hier onmiskenbaar aan de steen een vorm gegeven, maar iedere steenhouwer zal
je vertellen dat je een steen nooit geheel kunt onderwerpen aan je wil. Dat is
ook de uitdaging en de charme van het steenhouwen. De weerbarstige, tijdens
eindeloos trage eeuwen gevormde steen blijft voor zichzelf spreken. Het rauwe
aardse van Van Rooij's titelloze sculptuur vormt een aardige tegentoon te midden
van de omringende architectuur. Want voor die architectuur werden industriële massaproducten
gebruikt en die worden nu juist gemaakt en gebruikt met het oog op hun gevoegzaamheid.
Van Rooij's sculptuur staat min of meer in het hart van Rijkerswoerd en dat kan
geen toeval zijn geweest.
Van 1.10 naar 1.15: sla bij de
vijver in het Carl von Ossietzkyplantsoen linksaf / volg het Henry Dunanthof in
zuidelijke richting / voor je ligt de flat van winkelcentrum Rijkerswoerd /
steek de Marga Klompélaan over en passeer de flat aan de linkerzijde / ga
verder langs de cafetaria op de hoek / voor de kleurige atelierwoning rechtsaf /
volg Achter de Coulissen, de hoofdpassage van het winkelcentrum / halverwege
linksaf / ga naar Cabaret, het pad aan de zuidzijde van het winkelcentrum / laat
het winkelcentrum achter je / verder in zuidelijke richting en links aanhoudend
langs het water naar punt 1.15 waar je niet verder kunt.
De route die je volgt loopt over de lijn tussen je eerdere
vertrekpunt, stadsboerderij De Korenmaat in het noorden bij de Huissensedijk
(1.1), en het kunstmatige eiland in het water aan de zuidelijke rand van
Rijkerswoerd (1.5).
 |
| Henri Dunanthof |
 |
| Winkelcentrum Rijkerswoerd |
 |
| Cafetaria oostzijde winkelcentrum |
 |
| Atelierwoning |
 |
| Achter de Coulissen |
 |
| Sla hier linksaf en passeer de bloemenstal aan de rechterzijde |
 |
| Uitzicht vanaf Cabaret, de zuidzijde van het winkelcentrum |
 |
| Verder in zuidelijke richting |
 |
| Het kunstmatige eiland in de singel |
 |
Punt 1.15 van de route
|
Winkelcentrum Rijkerswoerd
Het winkelcentrum is een ontwerp van architect
Han van Ardenne. Ooit was het de bedoeling dat iemand op de fiets of wandelend van
Stadsboerderij De Korenmaat in het noorden, door het in een open vorm ontworpen
winkelcentrum langs het kunstmatige eiland ten zuiden daarvan verder zou kunnen
gaan, om over een nog aan te leggen bruggetje door te steken naar de Linge. Die
laatste waterloop strekt zich uit van Doornenburg in de Betuwe tot Gorinchem in
Zuid-Holland. De vroegere doorgang van het winkelcentrum is tegenwoordig, zoals
in de inleiding vermeld, helaas volgebouwd met winkels. Over de singel ligt op het
genoemde punt 1.5 tot op heden (2018) nog steeds geen brug.
Van 1.15 naar 1.17: fiets terug /
aan je rechterhand ligt de Ank van der Moerdreef en de huizen van
wooncollectief Polderdrift / Verderop aan je rechterhand ligt de Hans
Tiemeijerhof met huizen van architect Ben van Berkel / ga verder en sla linksaf
het bruggetje over / ga de trappen van Cabaret en winkelcentrum Rijkerswoerd aan
de linkerzijde voorbij / volg de Harriët Freezerstraat in noordelijke richting /
steek de Marga Klompélaan over / sla linksaf en volg de geelzwarte, golvende
bestrating (deel van de Stedelijke Route) van de Darwinstraat in westelijke
richting / je bereikt het Groene Plein.
 |
| Achterzijde winkelcentrum Rijkerswoerd |
 |
| Polderdrift |
 |
| Huizen Ben van Berkel/UNStudio |
 |
| Marga Klompélaan |
 |
| Marga Klompélaan |
 |
| Groene Plein |
Woonvereniging Polderdrift
Rond de Ank van der Moerdreef wonen de leden van de
ecologische woongemeenschap Polderdrift. De wijk Polderdrift telt 40
huurwoningen in vier verschillende maten. De huizen zijn gebouwd van ecologisch
verantwoorde en herbruikbare materialen. Regenwater wordt opgevangen en
gebruikt voor wasmachines. Afvalwater uit de keukens, douches en wasmachines
wordt gezuiverd in een rietveld en hergebruikt als spoelwater voor de
toiletten. Het door de leden gezamenlijk onderhouden binnenterrein is ingericht
in een stijl die aansluit bij het aangrenzende polderlandschap. Rond het
zuiveringsveld zijn bijzondere inheemse planten te vinden. Er is een kleine
boomgaard, een vlindertuin en omwille van de zichtlijnen zijn de tuinen laag
omheind. Kortom hier vind je een klein paradijs met een in 1997 door de leden zelf
gebouwd paviljoen voor vergaderingen, feesten en tentoonstellingen. Meer
informatie vind je op de website van Polderdrift.
Huizen van Ben van Berkel/ UNStudio
 |
| Station Arnhem Centraal |
Voordat architect Ben van Berkel (UNStudio) Museum Het
Valkhof in Nijmegen ontwierp (1995-1999) en het Centraal Station van Arnhem
(2000-2015), ontwierp hij een serie huizen voor het Hans Tiemeijerhof in
Rijkerswoerd. De overeenkomsten wat betreft kleur en materiaalgebruik spreken voor zich.
Opmerkelijk zijn de grijs-blauwe gevelbekleding, de schuine kozijnen en de gehamerde aluminium garagedeuren.
Zwart-geel gestreepte bestrating: de Stedelijke Route
Zoals al genoemd in de inleiding loopt door de wijk een
zogenaamde Stedelijke Route bestemd voor fietsers. De fietser kan zich over
deze geel-zwart gestreepte route van de ene kant van de wijk, de hoek van de Mooieweg
en De Draai in het noordwesten, naar de andere kant begeven, het einde van de
Marga Klompélaan in het zuidoosten. Halverwege kan hij of zij boodschappen doen
in winkelcentrum Rijkerswoerd. De licht golvende bestrating zorgt ervoor dat
auto's er niet kunnen jagen en de omringende bebouwing beschut de fietser tegen
de wind.
Het Groene plein is reeds genoemd in de inleiding. Het
ligt 70 cm lager dan de aangrenzende Marga Klompélaan omdat het niet is
opgespoten met zand. Het team van de Arnhemse Dienst Stedenbouw wilde hier iets
van het oorspronkelijke landschap bewaren. Op het plein staan in een halve
cirkel een aantal platanen. Die stonden eerst op het Roermondsplein rond de
door Peter Struycken ontworpen
en in 1978 voltooide Blauwe Golven. Toen de
bomen op die plek in de jaren negentig waren uitgegroeid en moesten worden
uitgedund, werden ze overgeplant naar het Groene Plein in Rijkerswoerd, waar op
dat moment amper een boom stond.
 |
| Aanleg sculptuur Norman Dilworth |
Midden op het Groene Plein staat een kunstwerk van de
Britse beeldend kunstenaar Norman Dilworth. In 1980 vond in het Kröller-Müller
Museum de tentoonstelling Pier+Ocean
plaats. De ondertitel van de tentoonstelling was: Constructie in de kunst van de zeventiger jaren. Aan de
tentoonstelling namen 55 kunstenaars deel uit Amerika en Europa. De curatoren
van de tentoonstelling waren Gerhard von Graevenitz, de genoemde Norman
Dilworth en de in constructivistische kringen vermaarde kunstenaar Kenneth
Martin. Norman Dilworth werd vervolgens gevraagd om een kunstwerk te ontwerpen
voor het Groene Plein. Dilworth bedacht een stapsgewijs gekartelde stapeling
van balken. Het verhaal gaat dat Dilworth de gekartelde vorm afleidde van de
gekartelde vorm van het Groene Plein. Aan de zuidwestzijde is de omtrek van het
plein een paar meter ingenomen (of gekarteld) om ruimte te maken voor het
water. Of dat helemaal de waarheid is, zou iemand nog eens moeten uitzoeken,
want eind jaren tachtig experimenteerde Dilworth wel meer met die gekartelde
vorm (zie zijn eigen
website). Hoe het ook zij, met het werk van Dilworth heeft
Rijkerswoerd beslist iets aardigs in huis. Werk in de openbare ruimte van Dilworth
is te vinden in Groot-Brittannië, Frankrijk en Nederland. Kleinere werken zijn
te vinden in onder meer het Stedelijk
Museum Amsterdam en het Londense Tate.
 |
| Brug en gemaal oostzijde Groene Plein |
De in de inleiding
al beschreven brug aan de oostzijde van het groene plein is een ontwerp van
beeldend kunstenaar Wim Korvinus. Het
opvallende gele omhulsel van het gemaal achter de brug is een ontwerp van
architect Edward Morroy, ontwerper van onder meer het stadskantoor aan de
Eusebiusbuitensingel in Arnhem-Noord.
Dat de bebouwing
aan de overkant van de Marga Klompélaan tegenover het plein aan de zuidzijde
te laag is en afbreuk doet aan de ruimtelijke kwaliteit van plein en omgeving,
daarop is al in de inleiding gewezen.
Van 1.17 naar 1.20: verlaat het
Groene Plein over de geelzwarte bestrating en sla linksaf/ volg de Kruisweg in
zuidelijke richting / steek de Marga Klompélaan over / rechtsaf naar
Sportcentrum Rijkerswoerd (tussen
Hendrik Pieter Marchantstraat en De Pas) / fiets terug naar de Kruisstraat en ga
verder in zuidelijke richting / einde Kruisstraat / sla rechtsaf richting het
park.
 |
Westelijke zijde Groene Plein |
 |
| Kruisstraat in zuidelijke richting |
 |
| Hoek Kruisstraat en Klompélaan/'n Vreemde Eend |
 |
| Kruisstraat in zuidelijke richting |
 |
| De Pas /'Smurfendorp' |
 |
| Fietspad richting sportcentrum Rijkerswoerd |
 |
| Vervolg Kruisstraat in zuidelijke richting |
 |
| Naar het park in westelijke richting |
Op de hoek van de Kruisstraat en de Marga Klompélaan
staat het huis 'n Vreemde eend, een
van de experimentele woningen uit de
jaren negentig, besproken in de inleiding onder 'bezienswaardigheden'.
'Smurfendorp'
Je kunt halverwege de Kruisstraat rechts afslaan en naar
het sportcomplex rijden. Ten zuiden van de route naar het sportcomplex ligt het
zogenaamde 'Smurfendorp'. Die naam heeft dit gedeelte van de wijk te danken aan
de blauwe kleur van de huizen, ontworpen door architectenbureau Kokon.
Van 1.20 naar 1.27: rechts
aanhouden, het voetpad omhoog en langs de snelweg in noordelijke richting /sla rechtsaf
bij de brug / volg Lange Akkers in oostelijke richting naar de Marga Klompélaan
en sla rechtsaf / sla bij de Kruisstraat linksaf in noordelijke richting / sla
rechtsaf op kruising Kruisstraat en Mooieweg / volg de Mooieweg / na het
kassencomplex sla je linksaf en rechtsaf / je bevindt je in een kleine
villawijk met rieten daken / neem de tweede afslag naar links en ga gelijk naar
rechts/ steek de Erasmussingel over, sla linksaf en volg de Erasmussingel in
noordelijke richting tot je bij de houten brug over het moeras bent / sla
rechtsaf over de brug / fiets verder tot je weer bij Stadsboerderij De
Korenmaat/ De Hooijmaat bent, het eindpunt van deze fietsroute.
 |
| Park langs de A325 |
 |
| Park |
 |
| Langs de A325 |
 |
| Viaduct met poort op Lange Akkers |
 |
| Lange Akkers in oostelijke richting |
 |
| Kruisstraat in noordelijke richting |
 |
| Kruising Kruisstraat en Mooieweg |
 |
| Mooieweg |
 |
| Fietspaadje links van de Mooieweg |
 |
Villawijkje
|
 |
| Erasmussingel |
 |
| Moeras |
 |
| Stadsboerderij De Hooijmaat eindpunt |
Onder het viaduct loopt de A325 die Arnhem verbindt met
Nijmegen. Over het viaduct loopt een weg met de naam Lange Akkers die Rijkerswoerd
verbindt met de wijk De Laar. Viaduct en poort zijn een gezamenlijk ontwerp van
kunstenaar Wim Korvinus en Gerrit Koltering (dienst MOW Arnhem). De poort is
bedoeld als triomfboog voor de fietser en de trolleybus om de beklimming van
het oplopende traject te vieren.
